بازار بورس اوراق بهادار بازاری که برای فروش اوراق قرضه دولتی و سهام شرکت‌ها به کار برده می‌شود. قوانین مشخصی برای انجام معاملات در بازار بورس تعیین شده‌است.  سرمایه‌گذاران از حمایت این قوانین برخوردار هستند. بازار بورس در باغ بازار رسمی سرمایه است که فضای مناسب را برای انجام معاملات و فروش سهام شرکت‌ها و عرضه اوراق مشارکت فراهم می‌کند. تمام این موارد بر اساس قواعد و ضوابط خاصی انجام می‌شود.  بورس با هدف ایجاد فضایی برای تامین مالی پروژه‌های سرمایه‌گذاری روی کار آمد.

البته واژه بورس در تجارت داخلی ایران به منزله بازارهای ویژه‌ای برای فروش کالاهای مصرفی یا سرمایه در یک محدوده جغرافیایی خاص نیز است. اما بورس اوراق بهادار بازاری که برای فروش سهام شرکت‌ها و اوراق اسناد مشارکت ایجاد شده است.  اگر بازار بورس اوراق بهادار را برای سرمایه‌گذاری‌های خود انتخاب کرده‌اید بهتر است پیش از هر اقدامی  از زوایای متفاوتی به این بازار بنگرید.

تاریخچه بورس اوراق بهادار تهران

بازار بورس اوراق بهادار تهران از سال ۱۳۱۵ فعالیت خود را آغاز کرد. در آن سال‌ها بررسی‌های برای تاسیس و اساسنامه مورد نیاز برای  برپایی بورس اوراق بهادار انجام شد.  اما شرایط نامساعد داخلی کشور منجر شد که این کار تا سال ۱۳۳۳ به تعویق بیفتد. در آن زمان اتاق بازرگانی، صنعت و معدن در کنار بانک مرکزی و وزارت بازرگانی وظیفه برپایی این بازار را عهده دار شدند. سرانجام در سال ۱۳۴۶ بازار بورس اوراق بهادار ایران تاسیس شد. 

بازار بورس اوراق بهادار چیست؟

 بازار بورس اوراق بهادار درست مانند هر بازار دیگری فضایی را برای خریدوفروش و معامله ایجاد کرده است.  تنها تفاوت عمده این بازار با دیگر بازارها در نوع کالایی است که در آن به فروش می‌رسد. کالاها در بازار بورس به دو دسته تقسیم می‌شود کالاهای فیزیکی و قابل لمس مانند املاک جواهرات فلزهای گران‌بها و تمام کالاهایی که ماهیت خارجی و واقعی دارند.  دسته دیگر از کالاها کالاهایی هستند که به صورت قراردادی و کاغذی معامله می‌شود.  این نوع کالاها ماهیت خارجی و واقعی ندارد.  این موضوع چیزی از ارزش این کالاها کم نمی‌کند.  برخی از رایج ترین کالاهای کاغذی که در بازار بورس ایران به فروش می‌رسد عبارت است از اوراق بهادار  و اوراق مشارکت.

اوراق بهادار چیست؟

اوراق بهادار برگه یا سندی است که  حق قانونی مالک را مشخص میکند.  این اوراق غالباً برای نقل‌وانتقال دارایی به کار گرفته می‌شود. مدیریت و اداره بازار بورس اوراق بهادار شرکت‌های سهامی با مسئولیت‌های محدود یا شکست سهامی عام است.  بازار بورس اوراق بهادار دارای انتظام بوده و بسیار شفاف است.  از حقوق صاحبان پس‌اندازها یا سرمایه‌های راکت دفاع می‌شود. 

 اوراق بهادار انواع متفاوتی دارد.  سهام عادی، سهام ممتاز، حق تقدم، اوراق مشارکت، مشتقات، اختیار معامله، سهام جایزه، قرارداد آتی، حق صکوک، از جمله اوراق بهادار بورس هستند. 

 چرا بازار بورس فعالیت خود را آغاز کرد؟

روی کارآمدن بورس را می‌توان یکی از پیامد‌های پیدایش شرکت‌های سهامی با مسئولیت محدود و شرکت‌های سهامی خاص دانست. در واقع زمانی بازار بورس فعالیت خود را آغاز کرد که سرمایه‌گذاران از تحمل خسارت خسته شده بودند. پیش از روی کارآمدن بازار بورس اوراق بهادار سرمایه‌گذاران سود و زیان حاصل از معاملات را شخصا به عهده می‌گرفتند. اما بازار بورس اوراق بهادار شرایط را به کلی تغییر دادو اولین بار کمپانی هند شرقی از بورس برای کاهش زیان استفاده کرد. 

ارکان تشکیل‌دهنده بورس اوراق بهادار 

 بورس از چهار بخش متفاوت تشکیل شده است که اداره سازمان بورس را برعهده دارند. شورای بورس بخشی است که قوانین و مقررات بورس را تعیین می‌کند. هیئت پذیرش اوراق بهادار نیز بخشی است که وظیفه پذیرش اوراق بهادار یا حذف آنها از لیست اوراق بهادار را برعهده دارد. 

سازمان کارگزاران بورس و دبیر کل نیز بر نحوه انجام معاملات نظارت دارد و رابطه میان کارگزاری و مشتریان را زیر نظر می‌گیرد. در نهایت هیئت داوران آخرین رکن تشکیل دهنده بورس اوراق بهادار است که اختلافات میان کارگزاران، فروشندگان و خریداران را حل‌وفصل می‌کند. 

انواع بورس 

بازار بورس و اوراق بهادار به شاخه‌های متفاوتی تقسیم می‌شود. با توجه به نوع کالایی که در بازار معامله می‌شود، با نوع متفاوتی از بازار نیز روبه‌رو خواهیم بود. بورس کالا برای فروش کالاهای واقعی و ارزشمند ایجاد شده است. در این بورس کالاهایی از قبیل طلا، نقره ، نفت و دیگر کالاهای پرمصرف معامله می‌شوند. 

 بورس کشاورزی که همانطور که از نام آن پیداست برای فروش محصولات کشاورزی پرمصرف ایجاد شده است. 

 بازار بورس اوراق بهادار  به معامله کالاهای کاغذی از قبیل اوراق مشارکت، اوراق و اسناد سهام اختصاص دارد. 

با این تفاسیر هر کالایی در بازار متفاوتی به فروش می‌رسد. همین امر سبب شده است که بازار‌های فروش متفاوتی نیز در دسته بندی بورس ایجاد شود. اکنون که با انواع بورس آشنا شده اید زمان آن رسیده است که با انواع اوراق بهادار نیز آشنا شوید.

همچینین بخوانید : بورس دلفین وست 

 سهام عادی چیست؟

سهامی است که از سوی شرکت‌ها در اختیار سرمایه‌گذاران گذاشته می‌شود. سهامداران به نسبت سهمی که از شرکت خریداری می‌کنند مالک آن شرکت به شمار می‌روند. اختیار سهام عادی بر عهده سرمایه‌گذاری است که آن را خریداری کرده است. او هر زمانی که بخواهد می‌تواند سهام خریداری شده را به فروش برساند. اگر سرمایه‌گذار موفق شود که سهام را به ارزش بالاتر از قیمت خریداری شده به فروش برساند، به سود می‌رسد. در غیر اینصورت ممکن است شرایط نامساعد بازار او را مجبور به فروش سهام کند. 

سهام ممتاز چیست؟

 این سهام با شرایط متفاوتی از سوی شرکت‌ها عرضه می‌شود. به عنوان مثال شرکت سهام را به عنوان ۱۰ درصد از قیمت اسمی سهام به فروش می‌رساند. به این ترتیب سود ناشی از سهام همواره ۱۰ درصد از قیمت اسمی سهام است. این بدان معناست که سهام همواره به سوددهی ادامه می‌دهد. از این رو این سهام بر سهام عادی برتری دارد.

اوراق مشارکت چیست؟

اوراق مشارکت درست مانند سهام ممتاز از سود مشخصی برخوردار است. سرمایه‌گذار با خرید این اوراق سود مشخصی را در تاریخ مشخصی دریافت می‌کند. از این گذشته صادر کننده اوراق تضمین می‌کند که در موعد زمانی مشخصی اصل و سود را پرداخت کند. همانطور که گفته شد برای پرداخت سود اوراق مشارکت در تاریخ مشخصی در نظر گرفته می‌شود.  به عنوان مثال سرمایه‌گذار هر سه ماه یکبار برای دریافت سود خود به بانک مراجعه و سود مربوط به سه ماه را دریافت می‌کند.

حق تقدم چیست؟

شرکت‌ها در فواصل زمانی متفاوت برای افزایش سرمایه وارد عمل می‌شوند. افزایش سرمایه از روش‌های متفاوتی انجام می‌شود. یکی از روش‌ها فروش سهام است و دیگری آورده و مطالبات شرکت است. حق تقدم به سرمایه‌گذاران این حق را می‌دهد که با افزایش سرمایه شرکت سهام اولیه خود را حفظ کنند. به این ترتیب اگر سرمایه‌گذار از آغاز ۱۰ درصد از سهام شرکت را در اختیار داشته است با افزایش سرمایه، همچنان این سهم را در اختیار خواهد داشت. در این روش سرمایه‌گذار با پرداخت وجهی که به ازای هر حق تقدم را در نظر گرفته شده است درصد مالکیت خود را در شرکت حفظ می‌کند.

 بازار مشتقات 

بازار مشتقات به سرمایه‌گذار بازار بورس اوراق بهادار اجازه می‌دهد که قیمت و ریسک اوراق بهادار کالا ارز یا سهامی که خریداری کرده است را شناسایی کند. روی هم رفته می‌توان گفت بازار مشتقات به بازاری اطلاق می‌شود که در آن ارزش دارایی بر پایه یک دارایی اولیه سنجیده می‌شود. دارای اولیه دارای ثابتی است که می‌تواند طلا نقد محصولات کشاورزی یا کالاهای دیگر باشد. برای سهولت سرمایه‌گذاری ابزارهای معاملات متفاوتی در اختیار مشتریان گذاشته می‌شود. کارگزاری‌ها اختیار معامله و قرارداد آتی را به عنوان ابزارهای مشتقات در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌دهند. در ادامه با این ابزارها بیشتر آشنا می‌شوید. 

 اختیار معامله

اختیار معامله همانطور که از نام آن پیداست به قراردادی اطلاق می‌شود که به سرمایه‌گذار آزادی عمل می‌دهند. در این معامله خریدار می‌تواند سهام خریداری شده را در ازای بهایی که از قبل مشخص شده است و تا تاریخی معین معامله کند. در این حالت هیچ اجباری برای فروش یا خرید کالا وجود ندارد. خریداری می‌تواند با توجه صلاحدید خود نسبت به انجام معامله وارد عمل شود. 

قرارداد آتی

در قرارداد آتی قیمت مشخصی برای دارایی تعیین می‌شود.  فروشنده موظف است  در تاریخ مشخصی دارایی را در ازای بهایی که از قبل تعیین شده است به فروش برساند. از سوی دیگر خریدار نیز موظف است کالا را در تاریخ معین و در ازای مبلغ تعیین شده خریداری کند. برای اطمینان از این که دو طرف به تعهدات خود پایبند خواهند بود، وجهی به عنوان تضمین قرارداد  در نزد اتاق پایاپای به امانت گذاشته می‌شود. در این حالت سرمایه‌گذار می‌تواند کالایی که در دست ندارد را در تاریخ مشخصی و در قبلا قیمتی معین به فروش برساند. غالبا کشاورزان و تولیدکنندگان از این قرارداد برای فروش کالاهای خود استفاده می‌کنند. کارخانه‌ها نیز با استفاده از این قرارداد برنامه خرید مواد اولیه‌ای که در آینده به آن نیاز خواهند داشت را تنظیم کنند. 

 سهام جایزه در سرمایه گذاری بورس

 همانطور که پیشتر نیز گفته شد، شرکت‌ها برای افزایش سرمایه از روش‌های متفاوتی استفاده می‌کنند. صرف‌نظر از روشی که برای افزایش سرمایه استفاده شده استف سهمی برای سهامداران شرکت در نظر گرفته می‌شود که با نام سهام جایزه شناخته می‌شود. این سهم به سهامداران حقیقی و حقوقی تعلق می‌گیرد. 

دریافت سهام جایزه یکی از رویدادهای خوشایند بازار سرمایه است. در صورتی این سهام به سهامدار اختصاص داده می‌شود که شرکتی که سهام را به فروش می‌رساند سیاست تقسیم سود را به صورت افزایش سرمایه در دستور کار قرار داده باشد. در این حالت سهام جایزه برای سهامداران در نظر گرفته و به حساب آنها منظور می‌شود. 

همچینن بخوانید : دلفین وست سرمایه گذاری 

اهداف بازار بورس اوراق بهادار 

بازار بورس با هدف افزایش سهام بازار سرمایه در تامین سرمایه مورد نیاز برای انجام فعالیت‌های اقتصادی ایجاد شده است. در این بازار برای دفاع از حقوق سهامداران و صاحبان سرمایه راکد قوانین و مقرراتی در نظر گرفته شده است. به این ترتیب در نهایت سلامت بازار اقتصادی بهبود پیدا می‌کند. فرهنگ سرمایه‌گذاری ترویج داده می‌شود و زمینه برای توسعه و گسترش فناوری و بازرگانی مهیا می‌شود. 

این بازار فضایی امن را برای سرمایه‌گذاران ایجاد کرده است. حقوق صاحبان سرمایه در این بازار در نظر گرفته می‌شود. قوانین و مقررات متفاوتی برای حمایت از آنها در نظر گرفته شده است. همین امر سبب شده ست که سرمایه‌گذاران بیش از هر زمان دیگر از بازار بورس استقبال کنند. از سوی دیگر بازارهای بورس متعددی نیز برای تامین نیاز سرمایه‌گذاران ایجاد شده است. این امر به آنها آزادی عمل بیشتری می‌دهد.

 کد بورسی 

 کد بورسی یا کد سهامداری برای آغاز فعالیت در بورس اوراق بهادار ضروری است. سرمایه‌گذار باید پیش از هر اقدامی نسبت به دریافت این سود وارد عمل شود. پس از دریافت کد بورسی سرمایه‌گذار می‌تواند معاملات خود   را در بازار بورس اوراق بهادار آغاز کند. کد بورسی شناسه‌ای است که از سه حرف و ۵ عدد تشکیل شده است. این کد به سرمایه‌گذار تعلق داده می‌شود. او با این نام در بازار سرمایه فعالیت خواهد کرد. 

نتیجه گیری 

بازار سهام از بخش‌های متفاوتی تشکیل شده است. سرمایه‌گذاران سال‌ها بدون برخورداری از بازاری نظام‌مند فعالیت‌های اقتصادی خود را انجام می‌دادند. هیچ تضمینی برای دریافت سود یا کاهش ضرر وجود نداشت. سرمایه‌گذار به تنهایی باید تمام این موارد را متحمل می‌شد. بازار بورس و اوراق بهادار با هدف کاهش آسیب‌ها و نگرانی‌های موجود در بازار سرمایه روی کار آمد. 

 یکی از جذابیت‌های بازار سرمایه تنوع سهام و شیوه‌های سرمایه‌گذاری است. تحلیل‌های متفاوت در کنار ابزارهای معاملاتی متفاوتی سرمایه‌گذار را برای همیشه متحول کرده اند. اکنون هر آنچه باید را در باره بازار بورس می‌دانید. اما برای ورود به بازار بورس باید اطلاعات خود را افزایش دهید. با ما در کارگزاری بانک آینده گام‌به‌گام با فراز و فرود‌ها و اصول سرمایه‌گذاری در بازار بورس آشنا شوید. فعالیت در این بازار به دانش و آگاهی زیادی نیاز دارد. ما در ادامه مسیر در کنار شما خواهیم بود. به یاد داشته باشید که انتخاب کارگزاری متعهد و آشنا به حقوق سرمایه‌گذاران یکی از مهمترین تصمیماتی است که پیش از ورود به بازار بورس و اوراق بهادار با آن روبه‌رو خواهید بود. 

منبع